Eşanjör dilimize Fransızcadan geçmiş bir terim olmakla beraber sözlük anlamı değiştiricidir. Orijinal tabiri heat exchanger dir.

Eşanjör iki ayrı akışkanın aynı gövde içinde birbirine karışmadan birbiriyle ısı bakımından etkileşmesini sağlayan ekipmanlardır. Isı transferinde akışkanlar birbiriyle kimyasal veya fiziksel etkileşime girmemeli ve sızdırmaz olmalıdırlar. İki ayrı amaca hizmet ederler. Gemi makinelerinde ısınan yağ, tatlı su gibi sıcaklık bakımından yüksek olanın soğuk akışkan vasıtasıyla sıcaklığının düşürülmesi prensibi ile çalışanlara kuler denir. Soğuk akışkan genelde deniz suyudur. Deniz suyu bir pompa vasıtası ile kulere gönderilir. Akdeniz havzası ve Karadeniz’de  ortalama deniz suyu sıcaklığı kış aylarında 8-9 C , yaz aylarında ise 26-27 C kadar aralığındadır. Kulere gönderilen deniz suyu özel borulardan geçerken boruların dışındaki akışkanı soğuturak çıkış yapar.

​

Gemilerde kulerler soğutma amaçlı olarak kullanılırlar ve genelde basit yapılıdırlar. Yapı bakımından ikiye ayrılırlar, tube exchangers yani borulu tip kuler veya plate exchangers yani plakalı eşanjör olarak anılırlar. Sürekli çalıştıkları için zamanla kulerler aşınırlar, özellikle deniz suyuna temas eden borularda erime, deformasyon ve delinmeler meydana gelebilir. Bu durumda iki akışkan birbirine karışacaktır bu istenilen bir durum olmamakla beraber çözümsüz de değildir. Ön ve arka kuler kapakları açılarak kaçıran, delik borular tespit edilir. Boru çapına uygun sarı bir tapa ile boru her iki taraftan tapalarla körlenerek sızdırmazlık sağlanır. Ancak boru körlemenin de sınırı vardır, genelde borulu tip kulerde %20 sine kadar müsaade edilir. Örneğin toplamda 200 adet borumuz var ise %20 sine denk gelen 40 adeti geçmemeliyiz, aksi takdirde kulerimizin soğutma performansı bir hayli azalacak ve deniz suyu sıcaklıklarının arttığı yaz aylarında soğutma problemleri ile karşılaşmamız kaçınılmaz olacaktır.

 

Bu durumda kulerimizin borularını uygun borular ile yenilememiz gerekecektir. SHIP STORE her türlü kuler boru yenileme ve yeni kuler imalatları ile sizlere yardımcı olmaktadır.

 

Plakalı eşanjörler de ise kaçak giderme ve sızdırmazlık sağlama borulu tip kulerlere göre çok daha zordur. Plakalı kulerler yapısal olarak birçok plakanın ardışık olarak dizilerek oluşurlar. Plakalar arasında sızdırmazlığı sağlayan contalar vardır. Bu contalar zamanla özelliklerini kaybederek kemikleşirler. İşte bundan sonra her şey daha karmaşık hale gelir. Contaları yenilemek zor ve masraflı bir iştir. Borulu tip kulerlere oranla daha fazla zaman alır.

 

Borulu ve plakalı tip kulerlere örnek olarak,

Ceket Suyu Kuleri ( Fresh Water Cooler ): Gemi ana ve yardimci makinelerinde silindir etrafındaki ceket içinde dolaşan tatlı suyu soğutur. Makine imalatçılarının istediği 60-75 C sıcaklık değerini sağlar.

Yağ Kuleri ( Lube Oil Cooler ): Gemi ana ve yardımcı makinelerinin yağlama yağını soğutur.

Şanzıman Kulerleri ( Reduction Gear Cooler ): Gemi şanzıman yağını soğutur.

Gemi Hidrolik sistemleri soğutması, Gemi A/C sistemleri Evaparatör ve Kondenser olarak karşımıza çıkan bazı eşanjör uygulamalarıdır.

 

 

Hava Kuleri (Charge Air Cooler):

Makalemizin başında eşanjörleri iki ayrı akışkanın birbiriyle olan ısı transferi olarak tanımlamıştık. Ancak bazı uygulamalar da akışkanlardan biri hava olarak önümüze çıkar. Hava kuleri (Charge Air Cooler) de olduğu gibi boruların içinden deniz suyu geçerken dışından hava geçer. Gemilerin ana makine ve jeneratörlerinde kullanılırlar. Diğer borulu kulerlerden farklı olarak hava kuleri boruları soğutma yüzeyini arttırmak için finli olarak tasarlanmıştır. Boruların dışındaki finler sayesinde hava makineye girmeden önce daha fazla soğuyarak geçecektir. Intercooler ve aftercooler uygulamalarında da yapısal tasarımları hava kulerleri ile aynıdır. SHIP STORE yeni hava kuleri imalatları yanı sıra temizlik ve performans test hizmetleri de vermektedir.

 

Hiter, Eşanjör (Heat Exchanger):

Hiterler kulerle benzer ekipmanlar olup kullanım alanları ve amaçları farklılık arz eder. Soğutucu yerine ısıtıcı görevi üstlenirler.

Kulerlerin aksine soğutucu akışkan olan deniz suyu yerine ısıtıcı akışkanlar kullanılır. Bazen sitim (buhar) bazen termal yağ, bazen de kazandan gelen sıcak su olabilirler. Kullanım yerleri yakıt tanklarında yakıt ısıtma, yaşam mahalli ısınması, gemi yaşam mahalli sıcak su ihtiyacı veya ceket suyu ısıtıcısı gibi farklı amaçlarla kullanılabilir.

 

Eşanjörler gemi sanayi dışında endüstride de sıklıkla kullanılırlar. Isıtma, soğutma, havalandırma, gıda ve enerji sektörlerinin vazgeçilmezleridir.

​